Tzw. standard okołoporodowy jest to rozporządzenie Ministra Zdrowia (Dziennik Ustaw Nr 187 z dn. 7.10.2010 poz. 1259), określające procedury postępowania w opiece nad kobietą i dzieckiem podczas ciąży fizjologicznej, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem, które wchodzi w życie od 7 kwietnia 2011 r.

Ten obszerny dokument określa, do czego masz prawo i jakie procedury obowiązują opiekujący się Tobą personel medyczny. Jest to pierwszy tego typu dokument w Polsce, a celem jego wprowadzenia jest poprawa jakości opieki okołoporodowej przez uporządkowanie i ujednolicenie dotychczasowych praktyk, a także wdrożenie nowych procedur, znacznie zmieniających dotychczasowe sposoby działania. Dotyczy to przede wszystkim tych procedur, które dotyczą przebiegu porodu oraz pierwszego kontaktu mamy z dzieckiem.

Z pewnością czas wdrażania standardu będzie dość długi i nie wszystkie placówki dostosują się do jego wymogów wraz z momentem jego wejścia w życie. Warto, abyś zapoznała się z zapisami standardu – gdyby opieka nad Tobą odbiegała od jego zaleceń, będziesz mogła powołać się na to rozporządzenie.

 

Poniżej wymieniamy najważniejsze punkty standardu:
1. Osobami uprawnionymi do sprawowania opieki nad kobietą i dzieckiem, zarówno podczas ciąży fizjologicznej, jak i trakcie porodu są lekarz ginekolog-położnik lub położna. Już w czasie ciąży możesz zdecydować, kto będzie sprawować nad Tobą opiekę, ciążę możesz prowadzić również u położnej.

 

2. Poród fizjologiczny określony jest jako spontaniczny poród niskiego ryzyka od momentu rozpoczęcia i utrzymujący taki stopień ryzyka przez cały czas trwania porodu, w wyniku którego noworodek rodzi się z położenia główkowego, pomiędzy ukończonym 37. a 42. tygodniem ciąży, i po którym matka i noworodek są w dobrym stanie.

 

3. Interwencje medyczne w poród fizjologiczny (takie jak np. przebicie pęcherza płodowego, podanie kroplówki z oksytocyną, nacięcie krocza, które obecnie w wielu placówkach są stosowane rutynowo i nadużywane) mogą być zastosowane tylko w uzasadnionych indywidualną sytuacją matki i/lub dziecka przypadkach.

 

4. W przypadku wystąpienia objawów patologicznych, zarówno w czasie ciąży, jak i porodu, opiekę nad pacjentką przejmuje lekarz specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii.

 

5. Podczas opieki w ciąży, razem z lekarzem/położną powinnaś ustalić „plan opieki prenatalnej” oraz „plan porodu”. Te dokumenty (włączone do Twojej dokumentacji medycznej) zawierają plan wizyt kontrolnych oraz zalecanych badań podczas ciąży oraz opis Twoich preferencji, dotyczących miejsca porodu (szpital czy dom) oraz przebiegu porodu (np. preferowane pozycje porodowe, obecność bliskiej osoby itp.). Ma to na celu dostosowanie opieki do Twoich potrzeb i oczekiwań. Zarówno „plan opieki prenatalnej”, jak i „plan porodu” mogą być modyfikowane odpowiednio do Twojej sytuacji zdrowotnej. Powinnaś również otrzymać wyczerpującą informację, dotyczącą wybranego miejsca porodu, obejmującą wskazania i przeciwwskazania.

 

6. Osoby, sprawujące nad Tobą opiekę, mają obowiązek zadbać o przestrzeganie praw pacjenta, a szczególności:
•  respektować Twoje prawo do decydowania o zakresie podejmowanych działań i stosowanych procedur medycznych w trakcie porodu;
•  respektować Twoje prawo wyboru miejsca porodu w warunkach szpitalnych lub pozaszpitalnych;
•  respektować Twoje prawo do korzystania ze wsparcia wybranej bliskiej osoby;
•  personel medyczny powinien odnosić się do Ciebie z szacunkiem, szanować Twoją prywatność i poczucie intymności, umożliwić Ci podejmowanie świadomych decyzji, związanych z porodem, pytać Cię o zgodę przed każdym zabiegiem lub badaniem, informować Cię o postępie porodu.

 

7. Standard wprowadza kilka ważnych rekomendacji, odnośnie przebiegu porodu:
•  Personel medyczny powinien omówić z Tobą twój „plan porodu” i dostosować opiekę, w miarę możliwości organizacyjnych, do Twoich indywidualnych potrzeb i aktualnej sytuacji zdrowotnej.
•  Lewatywę i golenie owłosienia łonowego wykonuje się jedynie na Twoje życzenie.
•  Założenie wenflonu (wkłucia do żyły obwodowej) powinno być wykonane tylko w sytuacji tego wymagającej.
•  Od osoby, która sprawuje nad Tobą opiekę, powinnaś otrzymać wyczerpującą informację o niefarmakologicznych i farmakologicznych metodach łagodzenia bólu porodowego. Twoje preferencje odnośnie wyboru tych metod (np. masaż, aktywność fizyczna, relaksacja w wodzie) powinny być respektowane.
•  Ważne! Standard nie odnosi się do metod znieczulenia farmakologicznego, takiego jak znieczulenie zewnątrzoponowe, ponieważ jest to interwencja medyczna, wymagająca zastosowania innych procedur niż podczas porodu fizjologicznego.
•  Badanie wewnętrzne w celu ustalenia postępu porodu powinno być wykonywane nie częściej niż co 2 godziny, chyba że sytuacja medyczna tego wymaga.
•  Dokonywanie oceny stanu płodu przez osłuchiwanie i oceny czynności serca powinno być przeprowadza ne co 15-30 minut. Ciągle monitorowanie stanu płodu za pomocą kardiotokografu należy prowadzić jedy nie w medycznie uzasadnionych przypadkach.
•  Osoba, przyjmująca poród, powinna zachęcać Cię do aktywności fizycznej, przyjmowania dogodnych, wertykalnych pozycji, stosowania różnych udogodnień (piłka, worek sako, drabinki).
•  Przez cały okres porodu możesz spożywać przejrzyste płyny.
•  W 2. okresie porodu możesz przyjąć dowolną, wygodną dla Ciebie pozycję (także wertykalną) i przeć zgodnie z własną potrzebą, niekoniecznie „na komendę“. Nacięcie krocza może być stosowane tylko w medycznie uzasadnionych przypadkach.
•  Czas trwania 3. okresu porodu – czyli do momentu urodzenia łożyska – nie powinien przekroczyć 1 godziny.

 

8. Standard wprowadza ważne zalecenia, dotyczące kontaktu mamy z dzieckiem tuż po porodzie oraz sposobu przeprowadzania pierwszych oględzin noworodka:
•  Zaraz po narodzinach, dziecko (jeśli jego stan i Twoje samopoczucie pozwalają na to) powinno być położone na Twoim brzuchu, osuszone i zabezpieczone przed utratą ciepła. Pępowina powinna być zaciśnięta i przecięta po ustaniu tętnienia. Taki nieprzerwany kontakt z matką „skóra do skóry”
powinien trwać co najmniej dwie godziny po porodzie. W tym czasie możesz przystawić dziecko do piersi. Personel powi nien służyć pomocą i informacją, jak to zrobić w sposób prawidłowy.
•  Wstępna ocena stanu noworodka na podstawie skali Apgar może być dokonana na brzuchu matki, jeżeli nie występują przeciwwskazania zdrowotne. Kontakt mamy z dzieckiem może zostać przerwany tylko w sytuacji wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia matki lub noworodka.
•  Standard zaleca, aby opieka pielęgnacyjna nad położnicą i zdrowym noworodkiem była sprawowana przez tę samą osobę. Położna jest osobą uprawnioną do dokonania pierwszej oceny noworodka.
•  Dopiero po zakończeniu pierwszego kontaktu z matką noworodek jest badany, ważony i mierzony.
•  W ciągu pierwszych 12 godzin życia noworodka dokładne badanie dziecka powinien przeprowadzić lekarz neonatolog lub lekarz pediatra, w obecności matki.

 

9. Standard podkreśla znaczenie odpowiedniego wsparcia matki w zakresie laktacji. Powinnaś otrzymać pomoc w przystawianiu dziecka do piersi i dokładną informację na temat karmienia naturalnego. Noworodki karmione piersią nie powinny być pojone na oddziale wodą (lub roztworem glukozy) ani nie powinny być dokarmiane mieszanką, chyba że wynika to ze wskazań medycznych. Również w okresie stabilizowania się laktacji nie powinny być stosowanie smoczki w celu uspokajania noworodka.

 

10. Noworodki, u których stwierdzono zaburzenia, mogące stanowić zagrożenie dla ich życia i zdrowia, powinny zostać niezwłocznie przekazane do oddziału patologii noworodka o odpowiednim poziomie referencyjnym.

 

11. Noworodek powinien zostać objęty obowiązkowymi czynnościami profilaktycznymi, w tym: profilaktyką krwawienia wywołanego niedoborem witaminy K, profilaktyką zakażenia przedniego odcinka oka, rozpoczęciem profilaktyki krzywicy, szczepieniami ochronnymi, zgodnie z odrębnymi przepisami i aktualnymi zaleceniami. Dodatkowo należy podać immunoglobuliny anty-HBs dzieciom matek HBs dodatnim (uodpornienie czynno-bierne).

 

12. U noworodka należy wykonać obowiązujące badania przesiewowe, w szczególności w kierunku fenyloketonurii, mukowiscydozy, wrodzonej niedoczynności tarczycy oraz badanie przesiewowe słuchu. Dodatkowo zaleca się, aby u każdego noworodka zostało wykonane przesiewowe badanie pulsoksymetryczne, w celu wczesnego wykrycia bezobjawowych, krytycznych wad serca.

 

13. Standard rekomenduje, aby każda kobieta w połogu była otoczona odpowiednią opieką w swoim miejscu zamieszkania lub pobytu przez położną rodzinną, powiadomioną przez szpital. Położna powinna odbyć nie mniej niż 4 wizyty (pierwsza wizyta odbywa się nie później niż w ciągu 48 godzin od otrzymania przez położną zgłoszenia urodzenia dziecka), zgodnie z indywidualnymi potrzebami matki i dziecka. Położna rodzinna powinna m.in. ocenić stan zdrowia Twój i dziecka, ocenić rozwój fizyczny dziecka i przyrost masy ciała, udzielić Ci rad i wskazówek na temat opieki i pielęgnacji noworodka, wspierać Cię w przypadku problemów z laktacją i innych sytuacji trudnych, a w razie potrzeby wskazać instytucje, w których możesz
uzyskać stosowną pomoc. Po osiągnięciu przez dziecko 2 miesięcy życia, położna powinna przekazać opiekę nad nim pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej.